अम्बिकादत्तव्यासेन शिवराजविजयेन क्वाऽधुना मन्दिरे जयध्वनिः, क्व सम्प्रति तीर्थघण्टानादः, क्वाद्यापि मठे मठे वेदघोषः इत्यादिभिर्वाक्यै राष्ट्रिया भावना प्रासारि। एवं पण्डितक्षमारावप्रभृतीनामपि स्वतन्त्रतासंग्रामेऽनिर्वचनीयमवदानम्। पण्डितक्षमाराव-महाशयाया अष्टादशसर्गा सत्याग्रहगीता प्रसिद्धा, यत्र गान्धिदर्शनं व्यक्तम्। आचार्यजानकीवल्लभशास्त्रिणा काकली प्रणीता, यत्रत्येन निनादय नवीनामये वाणि वीणाम् इति  प्रसिद्धेन गीतेन भगवती भारती परतन्त्राणां भारतीयानां नवीनां दृशम् उन्मीलयितुं प्रार्थिता। रेवाप्रसादद्विवेदिनः स्वातन्त्र्यसंभवं नाम महाकाव्यं स्वातन्त्र्यशूराणामप्यवदानं व्यनक्ति।

एतादृशानामुक्तानां संस्कृतं विदुषां साहित्यिकप्रेरणया हुतात्मनां सुपुण्येन च स्वतन्त्रता समधिगता, किन्तु रक्तरक्ता, विभाजनबिभीषिकाऽनुभूता, अमृतेन सह विषमपि पीतम्। भारतं स्वतन्त्रं जातम्, किन्तु नामत एव, वस्तुत एष यः स्वतन्त्रताऽधिगमः स स्वन्त्रताभास एवेत्यपि नानासाहित्येषु नानारूपेण वर्णितम्। एषा स्वतन्त्रता खण्डिता, न तु पूर्णा। स्वतन्त्रे भारते गङ्गा, यमुना, गोदावरी,सरस्वती, नर्मदा, कावेरी च दृश्यते, किन्तु सिन्धुर्न दृश्यते। हिन्दुस्थानस्य सनातनहिन्दुसंस्कृतेश्च कल्पना  तन्मूलं सिन्धुं विना कथं कर्तुं शक्यते? सिन्धुं विना गङ्गे च यमुने चैव इति मन्त्रो निरर्थको भवति, विभक्तभारतात् सिन्धुर्विना तत्सर्वकारानुमतिं पूजापात्रे कथमाह्वातुं शक्यते? एषोऽभिप्रायः 01.11.1921तमे वर्षे प्रादुर्भूतेन गजानन-बालकृष्णपऴसुलेनामकेन महाकविना वैनायकमहाकाव्ये सिन्धुसूक्तमित्यभिधानैः पञ्चदशभिः श्लोकैः प्रतिपादितः। तत्र सिन्धुसूक्तस्येमे श्लोका द्रष्टुं शक्यन्ते-